Ynglŷn â'r safonau hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cenedlaethol

Mae Gofal Cymdeithasol Cymru wedi bod yn arwain y gwaith o ddatblygu'r safonau hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cenedlaethol.

Mae'r safonau wedi'u cyd-gynhyrchu gan grŵp datblygu cenedlaethol amlasiantaethol yn ogystal â grwpiau eraill sydd wedi canolbwyntio ar agweddau penodol ar y gwaith.

Datblygwyd y safonau oherwydd:

• nad oedd unrhyw safonau cenedlaethol, amlasiantaethol ar gyfer hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cenedlaethol
• bod diffyg cysondeb o ran dylunio, cynnwys a darparu hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu ar draws sefydliadau yng Nghymru
• bod dryswch ynghylch y lefelau priodol o hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu ar gyfer y gweithlu.

Bydd y safonau'n helpu sefydliadau i sicrhau:

• eu bod yn ymgorffori'r safonau ar gyfer ymarferwyr yn eu polisïau a'u gweithdrefnau diogelu
• bod ymarferwyr yn deall eu cyfrifoldebau sy'n berthnasol i'r grŵp y maent yn perthyn iddo a sut i ddilyn y polisïau a'r gweithdrefnau perthnasol
• bod Gweithdrefnau Diogelu Cymru ar gael i bob ymarferydd a’u bod yn cydymffurfio â nhw.

Mae'r safonau hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu yn berthnasol i bawb sy'n gweithio yn y meysydd canlynol:

• awdurdodau lleol
• gofal cymdeithasol
• blynyddoedd cynnar a gofal plant
• iechyd
• yr heddlu
• addysg
• prawf
• arolygiaethau
• sefydliadau'r trydydd sector a'r sector annibynnol
• darparwyr sydd wedi’u comisiynu
• asiantaethau neu sefydliadau sy'n gweithio gyda'r holl wasanaethau uchod.

Mae’n hollbwysig bod pob asiantaeth yn gweithio gyda'i gilydd er mwyn sicrhau diogelu effeithiol ac mae'r safonau'n annog hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu amlasiantaethol lle bynnag y bo modd.

Mae cyfoeth o wybodaeth i'w hennill drwy gael eich hyfforddi ochr yn ochr â phartneriaid amlasiantaethol, a all arwain at fwy o gydweithio a gwell canlyniadau i bobl. Mae egwyddorion diogelu a'r gwerthoedd sy'n gysylltiedig â hyn yr un fath i bawb.

Bydd y pwyntiau canlynol yn cael eu hailadrodd yn y safonau yn yr adrannau perthnasol.

1. Mae’r safonau hyn yn cyfeirio at rai rolau enghreifftiol, ond nid ydynt yn nodi’r holl rolau a chyfrifoldebau ar draws y sector. Felly, dyletswydd sefydliadau yw nodi o fewn eu gweithlu eu hunain, pa rolau sy’n gweddu i grwpiau penodol.
   
   Wrth bennu hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu priodol ar gyfer pob aelod staff, bydd angen i’r sefydliad sicrhau bod yr aelod staff wedi ei osod yn y grŵp sy’n briodol ar ei gyfer.
   
   Os yw sefydliadau neu reolwyr yn ansicr pa grŵp yw’r un priodol, ac os yw’r rôl yn perthyn i fwy nag un grŵp, disgwylir i’r ymarferydd gael ei hyfforddi yn y grŵp uwch. Er enghraifft, os yw gweithiwr yn perthyn i grŵp B ac C, dylid ei hyfforddi ar lefel grŵp C.
   
   
2. Drwy’r safonau i gyd, disgwylir i bob ymarferydd sy’n cychwyn mewn rôl newydd o grŵp B ymlaen fod wedi cwblhau hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu yn y grwpiau blaenorol cyn cychwyn y rôl.
   
   Fel arall, dylid ei gefnogi i gwblhau’r hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu yn ystod chwe mis cyntaf ei gyfnod sefydlu neu o fewn amserlen y cytunwyd arni gyda'u rheolwr neu sefydliad comisiynu.
   
   
3. Yn y grwpiau C i E, disgwylir i ymarferwyr wneud hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cyffredinol a hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu sy’n benodol i’r rôl. Bydd yr adran gyffredinol yn cynnwys hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu y dylai pob ymarferydd yn y grwpiau hyn ei gwblhau beth bynnag yw eu rôl neu’r sefydliad.
   
   Yn ogystal â’r hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cyffredinol, fodd bynnag, bydd angen cytuno’n ffurfiol pa hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu sy’n benodol i’r rôl fel rhan o gynllun hyfforddi, dysgu a datblygu personol yr unigolyn a bydd yn adlewyrchu elfennau penodol o’i rôl a’i gyfrifoldebau.

Mae'r term 'diogelu pobl' yn cynnwys plant, pobl ifanc hyd at 18 oed ac oedolion sydd mewn perygl.

Rydym wedi defnyddio'r term 'ymarferydd' yn y safonau fel eu bod yn cyd-fynd â Gweithdrefnau Diogelu Cymru.

Rydym wedi rhannu'r safonau yn chwe grŵp (A i F) sy'n adlewyrchu rolau a chyfrifoldebau pobl a allai fod yn ymwneud ag ymarfer diogelu.

Dewisodd y grŵp Datblygu Safonau Diogelu Cenedlaethol amlasiantaethol y term 'grwpiau' a chytunodd y bydd y grwpiau'n gyson â'r lefelau a nodir yn y rolau a'r cymwyseddau ar gyfer staff gofal iechyd (plant ac oedolion). Felly mae grŵp A, er enghraifft, yn cyfateb i Lefel 1.

Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am y termau rydym wedi'u defnyddio yn yr eirfa.

Diben y safonau hyn yw sicrhau bod pawb yng Nghymru yn cael hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu cyson o ansawdd da sy'n berthnasol i'w rôl a'u cyfrifoldebau, ac y gallwn ni, fel ymarferwyr, ddiogelu pobl hyd eithaf ein gallu.

Os yw ymarferydd yn perthyn i:

• Grŵp A – mae’r grŵp hwn ar gyfer pawb. Mae angen iddynt gael ymwybyddiaeth ar lefel sylfaenol o ddiogelu a gwybod sut i roi gwybod am bryder
• Grŵp B – mae’r grŵp hwn ar gyfer pobl sy'n gweithio'n uniongyrchol gyda phobl. Dylent fod â gwybodaeth uwch am ddiogelu, gwybod â phwy i siarad os ydynt yn sylwi bod rhywbeth o'i le a sut i roi gwybod am bryder
• Grŵp C – mae’r grŵp hwn ar gyfer pobl sy'n gweithio'n uniongyrchol gyda phobl ac sydd gyda chyfrifoldebau diogelu penodol. Mae angen iddynt allu ymateb i bryderon diogelu.

Y grwpiau eraill yw:

• Grŵp D – mae’r grŵp hwn yn bennaf ar gyfer asiantaethau statudol sydd â phwerau gwneud penderfyniadau lefel uwch
• Grŵp E – mae’r grŵp hwn yn bennaf yn cynnwys personél gwasanaethau cymdeithasol mewn rolau arwain strategol, ynghyd â'u partneriaid statudol allweddol
• Grŵp F – mae’r grŵp hwn yn cynnwys pob arweinydd yn y sector cyhoeddus.

Mae'r safonau'n berthnasol i bobl o bob oed, ond rydym yn sylweddoli y bydd rhai ymarferwyr yn arbenigo mewn gweithio gydag oedolion neu blant. Caiff hyn ei gydnabod yn y fframwaith hyfforddi sy'n cyd-fynd â'r safonau hyn.

Gall gwaith diogelu fod yn emosiynol ac anodd ac felly mae'r safonau'n tanlinellu'r angen i gefnogi ymarferwyr a hyrwyddo eu lles.

Heb gefnogaeth, gall ymarferwyr orweithio, a dioddef blinder tosturiol, trawma eilaidd a straen difrifol. Gall hyn arwain at salwch ymhlith y staff, staff yn gadael eu rôl a diffyg parhad a chysondeb i gleientiaid sy’n aml yn wynebu'r perygl mwyaf.

Ceir enghreifftiau o arferion diogelu rhagorol ledled Cymru, ac rydym yn annog pobl i rannu arferion da. Ewch i wefan eich Bwrdd Diogelu Rhanbarthol i gael rhagor o wybodaeth am hyn.

Mae'r safonau hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu wedi'u hysgrifennu mewn modd sy’n dangos beth y mae disgwyl i bob ymarferydd ei wneud wrth gyflawni ei ddyletswydd diogelu.

Bydd gan bob grŵp o ymarferwyr gyfrifoldebau gwahanol. Bydd cyfleoedd hyfforddi, dysgu a datblygu yn cyfateb i rôl yr ymarferydd fel ei fod wedi'i baratoi'n dda ac yn meddu ar y sgiliau i gyflawni ei rôl.

Wrth edrych ar y safonau ar draws y grwpiau, gall ymddangos yn ailadroddus, ond bydd angen i ymarferwyr mewn gwahanol grwpiau fod â gwybodaeth a dealltwriaeth fanylach oherwydd y cyfrifoldebau sydd ganddynt.

Felly, bydd yr hyfforddiant a ddarperir ar gyfer pob grŵp yn archwilio'r un pynciau yn fanylach. Dyma rai ohonynt:

• y gyfraith a'r fframwaith cyfreithiol
• rolau gwahanol asiantaethau a gwaith amlasiantaethol.

Disgwylir y bydd y rhan fwyaf o ymarferwyr yn cwblhau e-ddysgu grŵp A (neu gymhwyster cyfatebol) ar ryw adeg yn eu gyrfa. Gall sefydliadau a rheolwyr neu cyflogwyr osod gofynion o fewn eu sefydliad i gwblhau'r modiwl hwn.

Pan fydd ymarferwyr wedi cwblhau'r hyfforddiant, dysgu a datblygu diogelu sy'n ofynnol ar gyfer y safonau sy'n gysylltiedig â'u rôl, byddant yn parhau â'u hyfforddiant gloywi diogelu yn unol â'u rôl a'u cyfrifoldebau ar gyfer y grŵp hwnnw.

Er enghraifft, bydd ymarferwyr grŵp C sydd wedi cwblhau eu hyfforddiant, dysgu a datblygu craidd yn ystyried hyfforddiant, dysgu a datblygu gloywi mewn meysydd fel cam-fanteisio’n rhywiol ar blant, Atal a Threfniadau Diogelu wrth Amddifadu o Ryddid.

Ni fydd disgwyl iddynt ailadrodd hyfforddiant, dysgu a datblygu sy'n gysylltiedig â grwpiau A a B oni bai bod eu sefydliad yn ei gwneud yn ofynnol iddynt wneud hynny.

Mae'r safonau a osodir ar gyfer grŵp A yn hanfodol i bob ymarferydd, ym mhob grŵp. Mae'r safonau hyn yn cwmpasu'r meysydd allweddol o ddiogelu a heb y wybodaeth a'r ddealltwriaeth hon, gellid gwneud camgymeriadau a bydd pobl mewn perygl.

Mae'n ofynnol i ymarferwyr sydd wedi'u cynnwys yng ngrŵp A fod yn ymwybodol o faterion diogelu ac felly pennir y safonau i adlewyrchu'r lefel ofynnol o wybodaeth ac ymarfer sy'n ofynnol ar gyfer eu rôl.

Er enghraifft, bydd ymarferydd grŵp A yn deall bod yna gyfraith ar gyfer diogelu pobl.

Bydd gan yr ymarferwyr yng ngrŵp B fwy o gyfrifoldeb dros ddiogelu felly pennir y safonau ar gyfer ymarferwyr grŵp B fel bod yr hyfforddiant, dysgu a datblygu yn eu helpu i ddatblygu gwell dealltwriaeth o faterion diogelu.

Er enghraifft, bydd angen i ymarferwyr grŵp B ddangos eu bod yn deall y gyfraith ac yn ei rhoi ar waith fel rhan o’u gwaith bob dydd.

Ar gyfer ymarferwyr grŵp C, mae eu dyletswyddau diogelu yn fwy a bydd ganddynt benderfyniadau i'w gwneud ynghylch cadw pobl yn ddiogel a phryd y mae angen iddynt roi prosesau amddiffyn ar waith.

Bydd angen i'r ymarferwyr hyn gael yr holl wybodaeth a dealltwriaeth o'r safonau yng ngrwpiau A a B ynghyd â gwybodaeth ychwanegol i sicrhau eu bod yn cyflawni eu rôl yn unol â'r gyfraith.

Er enghraifft, bydd ymarferwyr grŵp C yn deall y gyfraith ac yn gallu ei chymhwyso i'w gwaith diogelu ac amddiffyn o ddydd i ddydd.

Mae ymarferwyr grŵp D yn aml yn meddu ar rolau diogelu arbenigol, naill ai yn ogystal â phrif rôl neu fel ymarferwyr diogelu arbenigol.

Byddant yn rhoi cyngor a chefnogaeth i’w cydweithwyr yn eu timau a'u sefydliad a thu hwnt. Bydd angen gwybodaeth a dealltwriaeth arnynt o'r safonau ar gyfer grwpiau A i C a bydd ganddynt brofiad a gwybodaeth hefyd o weithio mewn sefyllfaoedd mwy cymhleth.

Er enghraifft, bydd gan ymarferwyr grŵp D ddealltwriaeth drylwyr o gyfraith diogelu ac amddiffyn. Byddant hefyd yn cefnogi cydweithwyr i roi’r gyfraith ar waith yn eu gwaith bob dydd wrth wneud penderfyniadau ar ddiogelwch unigolyn.

Daeth Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 i rym ar 6 Ebrill 2016. Mae'r Ddeddf yn darparu'r fframwaith cyfreithiol ar gyfer gwella llesiant pobl sydd angen gofal a chefnogaeth. Mae'r Ddeddf yn cynnwys 11 rhan, gyda rhan 7 yn ymwneud â diogelu. Mae'r ddeddfwriaeth hon yn darparu'r fframwaith ar gyfer Gweithdrefnau Diogelu Cymru.

I gyd-fynd â'r Ddeddf, mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi canllawiau diogelu statudol, Gweithio Gyda'n Gilydd i Ddiogelu Pobl.

Lluniwyd Gweithdrefnau Diogelu Cymru i alluogi ymarferwyr rheng flaen a'u rheolwyr i gymhwyso gofynion a disgwyliadau deddfwriaethol y Ddeddf.

Y nod yw gwella canlyniadau sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn ar gyfer oedolion a phlant sydd mewn perygl o gael eu cam-drin, eu niweidio a'u hesgeuluso. Mae’r gweithdrefnau’n cydnabod deddfwriaethau, canllawiau a phrotocolau eraill hefyd.

• Deddf Plant 1989
• Deddf Galluedd Meddyliol 2005 (fel y'i diwygiwyd) – dylech sicrhau bod ysbryd y Ddeddf yn rhan annatod o ymarfer ar gyfer pob oedolyn sy’n wynebu risg

Deddfwriaeth a chanllawiau ychwanegol (nid yw hon yn rhestr gynhwysfawr)

• Deddf Cam-drin Domestig (Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru)) 2015
• Deddf Cam-drin Domestig 2021
• Rhaid i bobl deimlo eu bod yn bartner cyfartal yn eu perthynas â gweithwyr proffesiynol. Mae'r Cod Ymarfer o dan Ran 10 o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn nodi sut y mae'n rhaid i awdurdodau lleol, mewn partneriaeth â'r person, benderfynu sut y gellid defnyddio eiriolaeth i gefnogi'r unigolyn i gyflawni ei ganlyniadau personol
• y Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol, yn enwedig Erthyglau 2,3,5,6 ac 8
• Egwyddorion Pobl Hŷn y Cenhedloedd Unedig
• Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn
• Safonau'r Gymraeg a'r Fframwaith Mwy na Geiriau
• Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol) (Cymru) 2020
• Deddf Diogelu Data 2018 a'r Rheoliad Diogelu Data Cyffredinol (GDPR)
• Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015
• Deddf Anffurfio Organau Cenhedlu Benywod (FGM) 2003
• Deddf Caethwasiaeth Fodern 2015
• Deddf cyfiawnder ieuenctid a thystiolaeth droseddol 1999
• Sicrhau'r dystiolaeth orau 2002 (canllawiau)
• Y côd ymarfer ar gyfer dioddefwyr troseddau yng Nghymru a Lloegr
• Canllawiau statudol – Cadw dysgwyr yn ddiogel (addysg)
• Rhan 7 o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 – Canllawiau statudol Gweithio Gyda'n Gilydd i Ddiogelu Pobl

Gallwch ddod o hyd i ganllawiau statudol perthnasol eraill ar gyfer eich sefydliad neu'ch proffesiwn drwy gysylltu â'ch Bwrdd Diogelu Rhanbarthol.

Mae gan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) bum egwyddor:

• llais a rheolaeth – yr unigolyn
• atal ac ymyrraeth gynnar – i atal problemau rhag gwaethygu
• llesiant – unigolion, i'w hyrwyddo gan bawb sy'n cyflawni swyddogaethau o dan y Ddeddf
• cyd-gynhyrchu - rhwng y person a'r asiantaethau, ar draws asiantaethau a sectorau, cyd-gynhyrchu gwasanaethau ac atebion
• amlasiantaethol – yn yr achos hwn, mae diogelu yn gyfrifoldeb i bawb.

Yr egwyddorion sy'n sail i ymarfer diogelu yng Nghymru yw:

• mae diogelu ac amddiffyn yn gyfrifoldeb i bawb
• mabwysiadu dull sy'n canolbwyntio ar y plentyn/person bob amser.