Pecyn gweithredu dysgu a datblygu ar gyfer gofal a chymorth dementia

Pwrpas y pecyn gweithredu yw helpu:

• arweinwyr, rheolwyr ac arweinwyr gweithlu ym mhob maes iechyd a gofal cymdeithasol i ddod ynghyd (gan gynnwys partïon cysylltiedig eraill) i arwain dulliau dysgu a datblygu lleol ar gyfer gofal dementia
• arweinwyr addysg bellach, y sector preifat a’r trydydd sector sy’n ceisio gwella dulliau dysgu a datblygu mewn gofal dementia
• ardaloedd lleol sy’n gweithio i ddatblygu cymunedau sy’n deall dementia.

Rydym wedi datblygu’r pecyn gweithredu hwn mewn partneriaeth â rhanddeiliaid ledled Cymru. Mae’n ategu’r ddwy ddogfen hyn a gellir ei ddefnyddio ochr yn ochr â’r rhain:

• Gwaith Da: Fframwaith Dysgu a Datblygu Dementia i Gymru
• Llwybr Safonau Gofal Dementia Cymru ffrwd waith 5 (datblygu a mesur y gweithlu).

Mae'r fframwaith Gwaith Da:

• yn helpu i ddatblygu dulliau effeithiol o ddysgu a datblygu ar gyfer gofal a chymorth dementia
• yn sicrhau bod gofal a chymorth dementia yn cyd-fynd â ‘beth sydd bwysicaf’ i bobl sydd â dementia
• wedi’i seilio ar ddamcaniaethau seicoleg gadarnhaol.

Mae’r damcaniaethau hyn:

• yn canolbwyntio ar ystyr a phwrpas
• yn adeiladu ar sail cryfderau yn hytrach na rhoi sylw i ddiffygion
• yn defnyddio iaith gadarnhaol seiliedig ar gryfderau sy’n elfen hanfodol mewn dull seiliedig ar gryfderau.

Pobl sydd wrth wraidd y fframwaith Gwaith Da. Mae hyn yn golygu bod annibyniaeth a llesiant pobl yn hollbwysig i’n ffordd o weithio. Mae hefyd yn golygu y dylem gydnabod bod pobl yn dibynnu ar ei gilydd neu eu bod yn ‘gyd-ddibynnol’.

Er enghraifft, yn gyd-ddibynnol â’r teulu, ffrindiau, staff gofal sy’n gweithio am dâl, a chymunedau lleol.

Mae ymchwil yn dangos bod amgylchedd dysgu cadarnhaol a chyfoethog yn arwain at ofal sy’n canolbwyntio’n fwy ar yr unigolyn.

Dylech weithio o fewn y fframwaith Synhwyrau fel y bydd pobl sy’n defnyddio gofal a chymorth, gofalwyr a staff i gyd yn profi ymdeimlad o ddiogelwch, parhad, perthyn, diben, cyflawniad ac arwyddocâd.

Mae’r fframwaith Gwaith Da wedi’i seilio ar y canlynol:

• moeseg – sef gwerthoedd sy’n mynd at wraidd ‘beth sy’n bwysig’ i bob unigolyn, fel bod yr ymarfer yn dosturiol
• rhagoriaeth – bod yn dechnegol gymwys, fel bod yr ymarfer yn gymwys
• ymgysylltu – ymgysylltu’n bersonol a bod yn ymwybodol o’r cyd-destun, fel bod yr ymarfer yn ddoeth.

Mae’r fframwaith Gwaith Da yn pennu testunau dysgu a datblygu a chanlyniadau dysgu ar gyfer tri grŵp:

• pobl wybodus – sy’n deall beth yw dementia, sut mae’n effeithio ar rywun a sut i gyfathrebu’n effeithiol
• pobl fedrus – sy’n wybodus ac sydd â gwybodaeth fwy manwl neu gynhwysfawr am ddementia, yn ôl eu profiad, eu rôl, eu diddordebau a’u hanghenion
• pobl ddylanwadol – sy’n wybodus ac o bosibl yn bobl fedrus sydd â rôl ym meysydd rheoli, arweinyddiaeth a/neu strategaeth (gall hyn fod yn gymwys i unrhyw un sy’n gallu ysbrydoli, arwain neu ddylanwadu ar eraill).

Llwybr Safonau Gofal Dementia Cymru: Ffrwd Waith 5 – Datblygu a Mesur y Gweithlu

Dylech ddefnyddio Llwybr Safonau Gofal Dementia Cymru Ffrwd Waith 5: Datblygu a Mesur y Gweithlu ochr yn ochr â’r pecyn gweithredu hwn.

Mae’n cynnwys nifer o wahanol gwestiynau hunanasesu i helpu ffrydiau gwaith rhanbarthol i baratoi ar gyfer fframwaith cyflawni Llwybr Safonau Gofal Dementia Cymru (rhaglen waith ar gyfer parodrwydd a gweithredu).

Bydd y cwestiynau’n helpu pob ffrwd waith i baratoi, pennu meysydd i ganolbwyntio arnynt a sicrhau bod cymorth ar gael i gwrdd â’r prif ofynion yn safonau’r llwybr gofal dementia.

Nodau'r pecyn yma yw:

• eich helpu i ddod ynghyd â phobl eraill sy’n gysylltiedig i hunanasesu dysgu a datblygu
• eich helpu i gyflwyno tystiolaeth dros fuddsoddi mewn dysgu a datblygu ar gyfer gofal dementia
• eich helpu i adeiladu ar sail beth sy’n gweithio’n dda a gwneud gwelliannau pellach
• eich helpu i ddatblygu sgiliau craidd seiliedig ar werthoedd, wedi’u seilio ar egwyddorion gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, ar gyfer yr holl staff sy’n dod i gysylltiad â phobl sydd â dementia a’u teuluoedd
• eich helpu i ddefnyddio dulliau cydgynhyrchu wrth gynllunio a darparu dulliau dysgu a datblygu yn barhaus
• eich helpu i ddarparu dulliau dysgu a datblygu i gwrdd â gwahanol anghenion pobl sydd â dementia a’u teuluoedd
• darparu offer hylaw y gallwch eu defnyddio i roi’r dulliau dysgu a datblygu ar waith mewn gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn
• eich helpu i ddatblygu amrywiaeth o ddulliau dysgu a datblygu i gwrdd â gwahanol anghenion dysgu eich gweithlu
• bod yn offeryn ‘byw’ sy’n gallu tyfu ac addasu ochr yn ochr â datblygiadau mewn dysgu, addysg, a hyfforddiant ar gyfer gofal dementia.

Mae’r pecyn gweithredu yn cynnwys adnoddau i bobl sy’n byw gyda dementia, eu teuluoedd a phob proffesiwn sy’n cynorthwyo pobl sydd â dementia.

Bydd yn fwyaf effeithiol os caiff ei ddefnyddio gan bob un o’r partneriaid rhanbarthol oherwydd mae pobl sydd â dementia ag angen i’r holl bartneriaid gydweithio i ddarparu gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn.

Mae'r pecyn â dwy ran: pum adran i ddarllen, a thabl gyda chwestiynau hunanwerthuso.

Gallwch ddefnyddio'r tabl i sgorio'ch sefyllfa ar hyn o bryd, ac i gynllunio'ch camau nesaf.

Mae pob adran yn garreg sylfaen ar gyfer dysgu a datblygu effeithiol:

1. gwerthoedd ac egwyddorion
2. arweinyddiaeth a llywodraethu
3. cynllunio
4. cyflawni
5. gwerthuso effaith.

Mae pob carreg sylfaen:

• yn disgrifio beth sy’n gweithio’n dda
• yn darparu dolenni i fynd â chi at adnoddau i’ch helpu i wneud gwelliannau. Er enghraifft, astudiaethau achos arfer da, offer gweithredu a thystiolaeth gysylltiedig o arolwg llenyddiaeth a gynhaliwyd ar gyfer y pecyn gweithredu hwn.
• yn cynnwys holiadur hunanwerthuso i asesu’ch dulliau dysgu a datblygu presennol a nodi cyfleoedd i wella.

Mae’r adnoddau arfer da wedi’u cynnwys lle maent yn fwyaf perthnasol, ond bydd rhai ohonynt yn berthnasol i fwy nag un adran.

• Darllenwch y canllaw am beth sy’n gweithio’n dda ar gyfer pob carreg sylfaen
  • gwerthoedd ac egwyddorion
  • arweinyddiaeth a llywodraethu
  • cynllunio
  • cyflawni
  • gwerthuso effaith.
• Edrychwch ar y dolenni at ymchwil, astudiaethau achos ac enghreifftiau o arfer da i gael syniadau am y ffordd y mae eraill wedi defnyddio pethau sy’n gweithio’n dda.
• Atebwch y cwestiynau hunanwerthuso ar gyfer pob carreg sylfaen – bydd hyn yn eich helpu i adnabod cryfderau a meysydd i’w gwella.

Gallwch hefyd bennu sgôr gyffredinol o ‘aur’, ‘arian’, ‘efydd’ neu ‘heb ddechrau’ ar gyfer pob carreg sylfaen. Bydd y sgoriau hyn yn eich helpu i werthuso’ch cynnydd dros amser.

Y cwestiynau hunanwerthuso

Mae’r cwestiynau hunanwerthuso:

• yn adlewyrchu’r pum adran yn y pecyn gweithredu
• yn eich helpu chi a’ch cydweithwyr i gael gwell dealltwriaeth o’r dull o ddelio â dysgu a datblygu ar gyfer gofal dementia yn eich sefydliad, partneriaeth neu ardal leol
• yn eich helpu i asesu pa mor agos yw’ch sefydliad, partneriaeth neu ardal leol at y pethau sy’n gweithio’n dda
• yn eich helpu i bennu gwelliannau.

Gallwch ddefnyddio’r tabl â chwestiynau hunanwerthuso mewn ffordd hyblyg.

Er enghraifft:

• gallwch ei ddefnyddio eich hun. Atebwch bob cwestiwn a rhoi sgôr i chi’ch hun. Os bydd sgôr sy’n llai na 3, bydd hynny’n dangos bod lle i wella yn y maes hwnnw. Penderfynwch beth i’w wneud ym mhob achos lle mae’r sgôr yn llai na 3. Gofynnwch i chi’ch hun: “a allaf weithredu’r gwelliant fy hun neu a oes angen help?”

• gellir ei ddefnyddio gan grŵp o reolwyr a phobl gysylltiedig eraill yn eich sefydliad. Dylai pob unigolyn ateb pob cwestiwn a rhoi ei sgôr bersonol. Dylai’r grŵp ddod ynghyd i drafod a chytuno ar sgôr i’w rhannu ar gyfer pob cwestiwn. Os bydd sgôr sy’n llai na 3, dylai’r rheolwyr gynllunio gwelliannau
  
  
• gellir ei ddefnyddio gan bartneriaid mewn ardal leol. Dylai pob unigolyn ateb pob cwestiwn a rhoi ei sgôr bersonol. Dylai’r partneriaid ddod ynghyd i drafod a chytuno ar sgôr i’w rhannu ar gyfer pob cwestiwn. Os bydd sgôr sy’n llai na 3, dylai’r partneriaid gynllunio gwelliannau.
  

Gallwch hefyd ddefnyddio’r tabl hunanwerthuso i roi sgôr gyffredinol ar gyfer pob carreg sylfaen drwy gyfrifo sgôr gyfartalog ar gyfer pob carreg sylfaen:

• sgoriau cyfartalog o 2.5 neu fwy = aur
• sgoriau cyfartalog o 1.5 i 2.4 = arian
• sgoriau cyfartalog o 0.5 i 1.4 = efydd sgoriau cyfartalog o lai na 0.5 = heb fod yn barod

Y raddfa sgorio

Darllenwch bob cwestiwn. Meddyliwch am y dystiolaeth y bydd angen i chi ei hystyried cyn ateb. Os teimlwch fod ‘beth sy’n gweithio’n dda’ yn y cwestiwn:

• wedi’i roi ar waith yn llawn ac yn gwella’n barhaus – rhowch sgôr o 3 (aur)
• wedi’i roi ar waith yn aml, ond nid bob amser, neu y gellid ei wella – rhowch sgôr o 2 (arian)
• wedi’i roi ar waith dim ond weithiau, bod llawer ar ôl i’w wneud a’i bod yn bosibl cael gwelliant sylweddol – rhowch sgôr o 1 (efydd)
• heb ei roi ar waith eto neu ei bod yn rhy gynnar i’w asesu – rhowch sgôr o 0 (heb fod yn barod).

Gallwch hefyd ychwanegu tystiolaeth i'r tabl i chi tracio'ch cynnydd.