Mythau a ffeithiau am daliadau uniongyrchol

Gall fod llawer i’w ddysgu wrth ddefnyddio taliadau uniongyrchol am y tro cyntaf, yn enwedig os fe’u defnyddir i gyflogi cynorthwyydd personol.

Bydd angen i bobl sy’n defnyddio taliadau uniongyrchol gadw cofnodion o’r arian y maen nhw’n ei dderbyn a’i wario, sy’n golygu cadw derbynebau, anfonebau a rheoli eu cyfrif banc.

Fodd bynnag, ym mhob awdurdod lleol yng Nghymru, ceir o leiaf un gwasanaeth a fydd yn cynorthwyo pobl i reoli eu taliadau uniongyrchol, gan roi mwy neu lai o gymorth yn dibynnu ar yr hyn y mae’r unigolyn ei angen neu ei eisiau.

Gall teuluoedd gael taliadau uniongyrchol i ddiwallu anghenion gofal a chymorth plentyn anabl.

Hefyd, gallan nhw eu defnyddio i dalu am gymorth neu seibiannau ar gyfer rhieni-ofalwyr.

Yn y ffilm hon, mae Jody, sy’n rhiant-ofalwr, yn trafod sut mae taliadau uniongyrchol yn darparu gweithgareddau ar gyfer ei mab anabl ac yn caniatáu seibiant i weddill y teulu.

Y peth gwych am daliadau uniongyrchol yw’r cyfle i fod yn greadigol.

Mae cyflogi cynorthwyydd personol yn un o lawer o opsiynau i ddiwallu canlyniadau llesiant personol pobl.

Er enghraifft, gellir defnyddio taliadau uniongyrchol i brynu offer, talu am weithgareddau i leihau unigrwydd neu arwahanrwydd, neu i ddatblygu hyder, neu aelodaeth campfa neu drafnidiaeth i gael mynediad at gyfleusterau cymunedol.

Ni fydd pawb sy’n defnyddio taliadau uniongyrchol yn dewis cael cynorthwyydd personol. Ni fydd pawb sydd â chynorthwyydd personol yn dewis dod yn gyflogwr.

Os yw unigolyn yn anghysurus ynghylch bod yn gyflogwr, gallan nhw ddefnyddio taliadau uniongyrchol i brynu gwasanaethau gan asiantaeth, neu gallan nhw gael mynediad at wasanaethau cymorth a fydd yn eu helpu i fod yn gyflogwr.

Mae rhagor o wybodaeth am hyn yn yr adran Cael cymorth i fod yn gyflogwr taliadau uniongyrchol.

Mae hyn wedi’i ganiatáu bob amser gan y ddeddfwriaeth berthnasol ac mae Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn dweud: “yn aml cyflogi perthynas sy’n byw yn yr un aelwyd yw’r ffordd fwyaf addas o ddarparu gofal.”

Mae taliadau uniongyrchol wedi cael eu dylunio i fod yn hyblyg.

Rhaid i dderbynwyr taliadau uniongyrchol allu 'bancio' unrhyw daliadau maen nhw heb eu defnyddio er mwyn defnyddio'r rhain ym mha ffordd a phryd mae anghenion ychwanegol yn eu codi, fel a amlinellir yn Rhan 4 Côd Ymarfer ar gyfer Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru).

Rhaid defnyddio'r taliadau i ddiwallu anghenion personol y derbynnydd, yn unol â'r hyn a gytunwyd arno gyda'r awdurdod lleol.

Bydd unigolion yn cytuno â’u hawdurdod lleol sut i ddiwallu eu hanghenion gofal a chymorth, neu anghenion cymorth gofalwyr.

Mae taliadau uniongyrchol yn cynnig hyblygrwydd a dewis ynghylch sut i ddiwallu anghenion gofal a chymorth, ond gellir eu gwario yn unol â’r cynllun cymorth yn unig.

Os bydd anghenion yr unigolyn yn newid, gellir adolygu’r cynllun cymorth.

Gall cynorthwywyr personol ddarparu amrywiaeth o ofal a chymorth; bydd eu rôl yn dibynnu ar yr unigolyn neu’r gofalwr a’r hyn y maen nhw wedi’i gytuno fel rhan o’u cynllun cymorth.

Gall hyn gynnwys:

• cymorth gydag ymolchi, gwisgo neu baratoi prydau bwyd
• cymorth i ofalwr er mwyn cynnal eu lles
• cymorth gyda gweithgareddau megis mynd i nofio a mynychu dosbarthiadau nos neu weithgareddau cymdeithasol
• cymorth o ran deall a chael mynediad at dasgau dyddiol megis talu biliau ac ymateb i lythyrau.

Mae unrhyw un sydd ag angen cymwys am gymorth yn gallu defnyddio taliadau uniongyrchol, er enghraifft pobl hŷn, rhieni plant ag anghenion gofal a chymorth, gofalwyr dros 16 oed neu bobl sydd â phroblemau iechyd meddwl.

Nid yw taliadau uniongyrchol yn fath o incwm. Fe’u rhoddir i dalu am wasanaethau neu offer i ddiwallu anghenion gofal a chymorth pobl.

Mae hyn yn golygu nad ydyn nhw’n effeithio ar dreth incwm neu hawl i fudd-dal.

Ni fydd taliadau uniongyrchol yn addas i bawb.

Mae rhai unigolion a gofalwyr yn fodlon â’r gwasanaethau y mae eu hawdurdod lleol yn eu trefnu ar eu cyfer.

I eraill, nid ydyn nhw eisiau bod yn gyfrifol am drefnu a thalu am eu gwasanaethau eu hunain ac mae’n well ganddyn nhw adael y tasgau hyn i’r awdurdod lleol.

Dylai pawb a gaiff eu hasesu’n gymwys i dderbyn gofal a chymorth, a gofalwyr sy’n gymwys i gael cymorth, fod yn ymwybodol bod taliadau uniongyrchol yn opsiwn ar eu cyfer a sut y gellid eu defnyddio.

Hefyd, dylen nhw gael gwybod am y gefnogaeth sydd ar gael i reoli eu taliadau uniongyrchol a sut y gellir trefnu hyn drwy deuluoedd neu wasanaethau.

Helpwch ni i wella Taliadau uniongyrchol: Canllaw drwy gael dweud eich dweud amdano yn ein harolwg pedair cwestiwn byr.