Dweud Eich Dweud 2024: Cynnydd mewn teimlad o werthfawrogiad, ond llesiant a thâl dal yn bryder i'r gweithlu gofal cymdeithasol

Mae gweithwyr gofal cymdeithasol yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi’n fwy am y gwaith maen nhw’n ei wneud na’r llynedd, ond mae eu llesiant yn waeth na chyfartaledd y DU yn ôl ein hail arolwg blynyddol o'r gweithlu.

Fel yn 2023, mae’r rhan fwyaf o bobl sy’n gweithio ym maes gofal cymdeithasol yn ei wneud oherwydd eu bod am wneud gwahaniaeth i fywydau pobl. Ond mae tâl yn dal i fod yn bryder ac yn arwain rhai i ystyried gadael y sector.

Fe wnaethon ni gynnal yr arolwg ‘Dweud Eich Dweud’ rhwng Ionawr a Chwefror 2024. Ymatebodd cyfanswm o 5,024 o weithwyr gofal cymdeithasol, o ystod eang o rolau. Roedd hyn yn gynnydd o bron i 2,000 ar y nifer a ymatebodd y llynedd.

Gofynnodd yr arolwg gwestiynau am bethau fel iechyd a llesiant, tâl ac amodau, a beth mae pobl yn ei hoffi am weithio yn y sector. Eleni, fe wnaethon ni hefyd ofyn mwy o gwestiynau am bethau fel bwlio, aflonyddu a gwahaniaethu, er mwyn cael dealltwriaeth ddyfnach o brofiadau gweithwyr.

Dangosodd yr ymchwil fod canran y gweithwyr sy’n teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan eu cydweithwyr (80 y cant), y bobl maen nhw’n eu cefnogi (80 y cant), rheolwyr (70 y cant), asiantaethau partner (57 y cant) a’r cyhoedd (51 y cant) i gyd yn uwch eleni nag yn 2023. Mae'r ffigurau ar gyfer asiantaethau partner a'r cyhoedd wedi codi o 48 y cant a 44 y cant yn y drefn honno.

Ond fe wnaethon ni ddarganfod hefyd fod sgoriau llesiant y gweithlu yn waeth na chyfartaledd y DU, gan ddefnyddio pedwar mesur a nodwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS).

Dywedodd rhwng 92 a 96 y cant nad oedden nhw wedi profi bwlio, gwahaniaethu neu aflonyddu gan reolwr, cydweithiwr neu berson maen nhw’n ei gefnogi.

Dim ond 35 y cant sy’n fodlon â’u cyflog (46 y cant yn anfodlon), ac mae 25 y cant yn anelu at adael y sector. Ymhlith y bobl a awgrymodd eu bod yn bwriadu gadael y sector, yr amser cyfartalog gwelon nhw eu hunain yn aros oedd 13 mis.

Ond mae'r canfyddiadau hefyd yn awgrymu bod rhywfaint o welliant wedi bod yn y modd y mae gweithwyr gofal cymdeithasol yn ymdopi'n ariannol. Dywedodd 59 y cant eu bod yn ei chael hi ‘ychydig’ neu ‘lawer’ anoddach i ymdopi’n ariannol o gymharu â’r flwyddyn flaenorol – i lawr o 82 y cant yn 2023.

Er bod gwelliannau wedi bod, mae 23 y cant yn dal i ddweud eu bod yn ei chael yn ‘eithaf’ neu’n ‘anodd iawn’ i ymdopi’n ariannol (i lawr o 33 y cant yn 2023).

Er gwaethaf yr heriau sy’n wynebu’r gweithlu gofal cymdeithasol yng Nghymru, dywedodd 77 y cant o’r bobl a ymatebodd i’n harolwg fod eu morâl yn dda.

Cafodd arolwg eleni ei gynnal ar ein rhan gan ymchwilwyr yn Buckinghamshire New University, Bath Spa University a Chymdeithas Brydeinig y Gweithwyr Cymdeithasol (BASW).

Fe wnaethon ni rhannu’r canlyniadau cyffredinol yn dri grŵp yn seiliedig ar rolau i weld sut ymatebodd pob un.

Dywedodd Sarah McCarty, ein Prif Weithredwr: “Mae canlyniadau’r arolwg hwn unwaith eto yn dangos ymrwymiad y gweithlu gofal cymdeithasol yng Nghymru i wneud gwahaniaeth i fywydau pobl.

“Mae’n wych clywed bod pobl yn teimlo eu bod wedi’u gwerthfawrogi’n fwy am y gwaith maen nhw’n ei wneud a bod morâl yn dda i lawer, sy’n dangos bod gofal cymdeithasol yn lle da i weithio. Ond mae’n hanfodol ein bod ni’n dysgu o holl ganfyddiadau’r arolwg i wneud yn siŵr bod y gweithlu’n teimlo eu bod yn cael cymaint o gefnogaeth â phosibl.

“Mae’r newidiadau i arolwg eleni yn golygu bod gennym ni ddealltwriaeth ddyfnach o amrywiaeth o bynciau, gan gynnwys profiadau o fwlio, gwahaniaethu ac aflonyddu. Byddwn ni’n defnyddio’r canfyddiadau i arwain y cymorth a’r gwasanaethau rydyn ni’n eu cynnig, yn ogystal â gwaith sefydliadau partner.

“Hoffwn ddweud ‘diolch’ enfawr wrth bawb a gymerodd yr amser i gwblhau’r arolwg, neu a gymerodd ran yn yr ymchwil mewn unrhyw ffordd. Mae eich cyfraniadau wedi rhoi mewnwelediad gwerthfawr i ni o sut beth yw gweithio ym maes gofal cymdeithasol yng Nghymru heddiw.”

Dywedodd Dawn Bowden, y Gweinidog Plant a Gofal Cymdeithasol: "Mae ymroddiad a gwaith caled ein gweithlu gofal cymdeithasol wedi cael sylw amlwg yn yr arolwg hwn. Mae'n galonogol gweld bod mwy o'n gweithlu, o'i gymharu â'r llynedd, yn teimlo eu bod yn cael eu cydnabod am y rôl hanfodol y maent yn ei chwarae wrth gefnogi unigolion a chymunedau ledled Cymru.

"Ar yr un pryd, mae'r arolwg yn tynnu sylw at y ffaith bod llawer mwy i'w wneud o hyd i wella lles ein gweithlu a sicrhau eu bod yn derbyn y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt i ffynnu.

"Rydym wedi ymrwymo i gydweithio â'r sector i fynd i'r afael â'r materion allweddol a nodwyd yn yr adroddiad, gan gynnwys gwella telerau ac amodau a lles cyffredinol."

Bydd canfyddiadau eleni hefyd yn cael eu defnyddio fel rhan o Safon Cydraddoldeb Hil y Gweithlu - offeryn a fydd yn helpu i fonitro profiad pobl o gefndir lleiafrifoedd ethnig sy'n gweithio ym maes iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru. Mae hyn yn rhan o'n hymrwymiad i Gynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol.