Mae'r dudalen hon ar unigrwydd yn rhan o fenter newydd i helpu pobl yng Nghymru i gael mynediad i ymchwil ar bynciau sy'n ymwneud â gofal cymdeithasol. Dewisir neu 'curadir' yr ymchwil gan bobl sydd â phrofiad proffesiynol o ymchwil yn y maes pwnc.
Beth yw unigrwydd?
Datblygwyd diffiniad helaeth o unigrwydd gan Jenny De Jong Gierveld ym 1998.
‘Loneliness is a situation experienced by the individual where there is an unpleasant or inadmissible lack of quantity or (quality of) certain relationships. This includes situations in which the number of existing relationships is smaller than is considered desirable or admissible, as well as situations where the intimacy one wishes for has not been realised. '
Mae hyn yn golygu y gall rhywun gael grŵp bach o ffrindiau a byth yn profi unigrwydd oherwydd eu bod yn diwallu eu hanghenion. Neu fel arall, gall rhywun gael grŵp mawr o ffrindiau a dal i deimlo'n unig oherwydd nad yw'r perthnasau hynny mor niferus yr hoffent neu nad ydynt yn ansawdd y berthynas y maen nhw'n dymuno.
Mae unigedd cymdeithasol yn wahanol, ac fe'i diffinnir fel absenoldeb cyswllt â phobl eraill. Mae unigrwydd, ar y llaw arall, yn ffenomen naturiol a bydd y rhan fwyaf o bobl yn teimlo'n unig ar ryw adeg. Mae unigrwydd yn dod yn broblem pan fydd yn digwydd am gyfnod hir - gelwir hyn yn 'unigrwydd cronig'.
Mae unigrwydd dros gyfnod hir o amser yn niweidiol i'n hiechyd corfforol a meddyliol. Mae ymchwilwyr wedi canfod bod unigrwydd wedi'i gysylltu â risg gynyddol o ddatblygu clefyd coronaidd y galon a strôc, a gyda mwy o berygl o bwysedd gwaed uchel. Canfu ymchwil yn yr Unol Daleithiau bod unigrwydd yn cynyddu'r risg o farw'n gynnar gan 26%.
Unigrwydd yng Nghymru
Canfu data o Arolwg Cenedlaethol Cymru 2016-17 fod tua 440,000 neu 17% o bobl yn adrodd eu bod yn unig yng Nghymru. Canfu'r Arolwg Cenedlaethol i Gymru hefyd fod tlodi yn ffactor yn unigrwydd, gyda 37% o'r rheiny mewn amddifadedd materol yn unig. Mewn cymhariaeth, dim ond 12% o'r rhai nad oeddent yn ddifreintiedig yn sylweddol (12%) yn adrodd eu bod yn unig.
Mae unigrwydd yn gyffredinol yn gysylltiedig â henaint, er y gellir ei brofi ar unrhyw oedran.
Mae'r data o'r Arolwg Cenedlaethol yn dangos bod mwy o bobl rhwng 16-44 yng Nghymru yn fwy unig na phobl hyn.
Mae unigrwydd yn gysylltiedig yn gyffredin â bywyd yn ddiweddarach, er y gellir ei brofi ar unrhyw oedran. Canfu dadansoddiad o ddata interim o'r Swyddogaeth Cynnal a Lles mewn Astudiaeth Bywyd yn Hyn (Swyddogaeth Gwybyddol a Heneiddio yng Nghymru) fod 24.3% ymhlith oedolion hŷn (65+) yn cymryd rhan yn yr astudiaeth yn unig ac roedd 29.6% yn unig.
Newydd i ymchwil unigrwydd?
Dechreuwch yma os ydych chi'n newydd i ymchwilio neu a os hoffwch trosolwg o'r pwnc. Dyma rai ffeithiau cyflym ar unigrwydd.
Eisiau gwybod beth allwch chi ei wneud i leihau unigrwydd? Mae'r llyfryn Gwneud gwahaniaeth - Canllaw cryno i'ch helpu ymdrin ag unigrwydd yn cynnwys awgrymiadau defnyddiol gan bobl yng Nghymru sydd wedi gwella o unigrwydd.
Yma ceir sgwrs TEDX 15 munud gan Deborah yn disgrifio effaith unigrwydd nes ymlaen mewn bywyd.
Dyma ffilm wedi'i animeiddio byr 6 munud am ymchwil sy'n dangos sut y gall nam gwybyddol a demensia arwain at unigrwydd, a gall y camau yr ydym ni, fel unigolion, eu mabwysiadu i helpu i fynd i'r afael â hyn.
Mae tlodi yn agwedd o unigrwydd a anwybyddir yn aml, ond eto gwyddom ei bod yn ffactor risg sylweddol. Dyma ddarn byr sy'n archwilio'r mater hwn ar gyfer pobl hŷn.
Ymchwil fanylach ar unigrwydd
Os hoffech gael gwybodaeth fwy manwl, mae'r adroddiadau canlynol yn dangos gwahanol agweddau ar unigrwydd.
Darn diddorol ar amrywiaeth ac unigrwydd yw Alone in the crowd - loneliness and diversity. Traethodau byr a storïau am unigrwydd gan bobl sy'n byw gyda chanser, cymunedau LHDT a BME, gofalwyr, pobl â nam ar y synhwyrau a'r rhai sy'n byw mewn cartrefi gofal (ymhlith eraill).
Beth sy'n gweithio i liniaru unigrwydd? Astudiaethau achos addawol o bob cwr o'r DU ar sut i leddfu unigrwydd mewn pobl hyn.
Mae'r adroddiad Trapped in a bubble - An investigation into triggers for loneliness in the UK gan y Groes Goch a'r Co-op yn edrych ar y sbardunau o unigrwydd i famau newydd ifanc (18-24 oed), pobl â chyfyngiadau symudedd, y rheini â phroblemau iechyd, pobl sydd wedi ysgaru neu wahanu yn ddiweddar, pobl heb blant yn byw gartref, ymddeolwyr a'r rhai sydd wedi dioddef profedigaeth yn ddiweddar.
All our emotions are important - Breaking the silence about youth loneliness, astudiaeth ddiddorol o bobl ifanc ac unigrwydd. Cyfwelodd yr ymchwilwyr â 2,001 o bobl 16-25 oed yn y DU.
Dyma arweiniad i bobl sy'n gweithio i atal neu leihau unigrwydd yn y gymuned. Mae'n cynnwys y gwahanol ffyrdd o fesur unigrwydd a manteision ac anfanteision pob agwedd. Mae'n ddefnyddiol os ydych chi am fesur unigrwydd mewn gwasanaethau a sefydliadau.
Edrych yn fanwl ar unigrwydd
Dechreuwch yma os ydych chi'n chwilio am erthyglau ymchwil academaidd ar unigrwydd.
Trosolwg diweddar o adolygiadau systematig ac adroddiadau gwerthuso a gynhaliwyd rhwng 2008 a 2018 ar yr hyn sy'n gweithio i liniaru unigrwydd.
Diddordeb mewn profiadau pobl ifanc o unigrwydd? Mae prosiect Loneliness Connects Us: Young people exploring and experiencing loneliness and connection yn ddefnyddio profiad theatr trochi i archwilio unigrwydd ieuenctid (adroddiad ymchwil a fideos).
Cynhaliwyd yr ymchwil Living alone and cognitive function in later life yng Nghymru ac mae'n edrych ar y berthynas rhwng byw yn unig, unigrwydd a nam gwybyddol.
Roedd ‘Older Men at the Margins: how men experience and combat loneliness and social isolation in later life’ yn astudiaeth ddwy flynedd a aeth ati i ddeall beth oedd profiad dynion hŷn, 65 oed a throsodd, ac o gefndiroedd cymdeithasol ac amgylchiadau gwahanol, o unigrwydd ac arwahanrwydd cymdeithasol. Hefyd, fe wnaeth yr astudiaeth archwilio sut roedd dynion yn ceisio cynnal cysylltiad ag eraill a theimlo’n llai unig. Mae’r cipolygon hyn yn ddefnyddiol ar gyfer y ddarpariaeth gwasanaethau i ddynion hŷn sy’n llai tebygol na menywod hŷn o ddweud eu bod yn unig. Mae’r ddolen yn mynd at ragor o wybodaeth a chynnwys fideo gan y dynion eu hunain.
Mae papur ar gael sy'n seiliedig ar ymchwil o'r astudiaeth Swyddogaeth Wybyddol a Heneiddio Cymru yn archwilio sut y profwyd pobl hŷn unigrwydd, a'r goblygiadau y mae hyn yn eu cael i'w llwybr trwy unigrwydd.
Mae'r papur newydd hwn yn archwilio rôl strategaethau ymdopi mewn llwybrau pobl hŷn trwy unigrwydd. Mae gan y canfyddiadau rhai pwysigrwydd pan yn meddwl am ymyriadau unigrwydd a chefnogi unigolion sy’n unig yn gronig.
Yn aml, mae technoleg yn cael ei awgrymir fel ateb i unigrwydd ac arwahanrwydd, yn fwy felly yn y sefyllfa gyfredol. Mae papur o Gymru ar gael sy'n archwilio a yw cyswllt ffôn, tecst/e-bost a fideo yn cael yr un effaith ar unigedd ac unigrwydd â chyfathrebu wyneb i wyneb gyda aelodau'r teulu.
Mae'r Ymgyrch i Ddiweddu Unigrwydd yn archwilio rôl dulliau seicolegol i fynd i'r afael ag unigrwydd. Dyma adroddiad sy'n canolbwyntio ar y ffactorau mewnol a all siapio sut mae person yn profi unigrwydd ac a allai wneud unigrwydd yn fwy difrifol.
Cysylltu â ni
Os oes gennych gwestiwn neu os na allwch ddod o hyd i'r hyn yr ydych yn edrych amdano, cysylltwch â ni.